۹۹/۷/۱ فرایند اطلاعاتی در خنده چگونه است؟ وقتی به یاد یک واقعه یا جملۀ خنده‌دار می‌افتیم، چه رخ می‌دهد؟ ما که چیز تازه‌ای نمی‌آموزیم، و استنتاج تازه‌ای نمی‌کنیم؛ بلکه گاه یک تجربۀ عملی یا ادراکی، تکرار می‌شود. وقتی یک فیلم خنده‌دار یا غمناک را برای چندمین بار می‌بینیم، هنگامی که یک شعر حماسی یا احساسی را برای چندمین بار می‌شنویم، زمانی که عاشق برای چندمین بار، پیام یا نامۀ دلداده‌اش را می‌خواند، در همۀ این موارد، حالات عاطفی قبلی تکرار می‌شوند، در حالی که فرد از قبل می‌داند که بار دیگر چه تجربه‌ای را تکرار خواهد کرد. همین وضع در زمانی که به یاد وقایع تلخ زندگی خود یا وقایع و رخدادهای تلخ تاریخی می‌افتیم تکرار می‌شود. در مرثیه‌سرایی‌ها، برخی امور و وقایع ازپیش‌دانسته، دوباره و چندباره بازگویی می‌شوند. اما اثر عاطفی، از میان نمی‌رود. چه فرایندی رخ...

۹۹/۶/۳۱ به نظر می‌رسد که آنچه محرک و آغازکنندۀ یک رفتار اطلاعاتی است و با اصطلاح «information need» به آن اشاره می‌شود در اصل باید «informational need» نامیده شود. زیرا نیاز اطلاعاتی «information need» در تعریف می‌تواند هم نیاز به کسب اطلاعات (اطلاع‌یابی و اطلاعجویی) و هم نیاز به اطلاع‌دهی باشد و بنابراین باید در معنای «نیاز اطلاعاتی» از «informational need» استفاده کرد و «information need» را هم باید «نیاز به اطلاعات» ترجمه کرد. لازم به ذکر این که با جستجویی اندک، روشن می‌شود که از عبارت «informational need» در موارد نسبتا معدودی استفاده شده، و بیشتر در یک بافتار پزشکی و در رابطه با بیمارانی که نیاز آنان نه دارای ماهیت درمانی، بلکه دارای ماهیت اطلاعاتی بوده است. اما با نگاهی به تعریف «information need» (تمایل به مکانیابی و دسترسی به اطلاعات، به‌منظور تامین نیاز خودآگاه یا ناخودآگاه) روشن می‌شود که نیاز مرتبط با اطلاعات، همیشه مساوی با این تعریف نیست، بلکه گاهی فرد به شکل خودآگاه یا ناخودآگاه، تمایل به اطلاع‌دهی دارد. در چنین حالتی، این نیاز در واقع دارای «ماهیت» اطلاعاتی است و به معنای اقدام به مکانیابی و دسترسی به اطلاعات...

۳۰ شهریور ۱۳۹۹ در هر سیستم پردازشگر رایانه‌ای، مجموعه فرمان‌هایی در ابتدای به‌کارگیری سیستم و برای نصب سیستم عامل مورد استفاده قرار می‌گیرند که بدون آن‌ها، امکان نصب سیستم عامل به عنوان موتور پایه و مبنایی پردازش‌های داده‌ای، ناممکن خواهد بود. این مجموعه فرمان‌ها قابل حذف نیستند و بدون آن‌ها نیز، رایانه رایانه نخواهد بود. این فرمان‌ها در کارخانه بر روی سیستم تعبیه می‌شوند و خود سیستم، به صرف داشتن سخت‌افزارهای معمول، از آن‌ها بی‌نیاز نیست و در واقع وجود همین فرمان‌ها است که ماهیت سخت‌افزار را تعیین می‌کند. حتی انجام پاره‌ای تنظیمات بر روی این فرمان‌های پایه نیز محدوده و محدودیت‌های مشخصی دارد و مثلاً نمی‌توان آن‌ها را به حالت نقیض تنظیم کرد. با این مقدمه، باید گفت که پردازش و درک اطلاعات، تشخیص اطلاعات صحیح و غلط، تصمیم‌گیری، تولید و ارسال اطلاعات در انسان نیز مبتنی بر قواعدی است که اصطلاحاً آن‌ها را «بدیهیات اولیۀعقلی» می‌نامند و برخی از آن‌ها در منطق مورد اشاره قرار می‌گیرند. انسان با استفاده از اصول و قوانینی می تواند این بدیهیات اولیه را که برای هر انسانی ساده و قابل‌فهم هستند ارتقا دهد و به مرحلۀ استدلال، استنباط، و … دست پیدا کند. البته این مباحث به همینجا ختم نمی‌شوند: در منطق بحث مبادی علوم را داریم که انواع بدیهیات در آن مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ ازجمله در خود این بدیهیات، بدیهیات اولیه و ثانویه، و در بدیهیات اولیه، اول‌الاوایل هستند....

۲۴ شهریور ۱۳۹۹ در تحقیقاتی که در موضوع خودکارآمدی در حوزه‌های مختلف سواد انجام شده، محققان به اثربخشی خودکارآمدی در این سوادها پرداخته‌اند. در پایان‌نامه‌ای هم که چند سال پیش راهنمایی آن را بر عهده داشتم (سبحانی شهر، ۱۳۹۰) به رابطه بین خودکارآمدی و سواد اطلاعاتی پرداخته شده بود. بدیهی است که احساس خودکارآمدی موجب اتخاذ تصمیمات کارشناسی با اعتماد و اطمینان بیشتری می‌گردد. اما باید توجه داشت که گاهی این احساس خودکارآمدی مبنای واقعی و درستی ندارد، بویژه آن که در بسیاری از پژوهش‌های اینچنینی، ابزار گردآوری داده‌ها مبتنی بر خوداظهاری است. به همین دلیل یک پژوهش تکمیلی می‌تواند بررسی مقایسه‌ای سطح خودکارآمدی استنباط‌‌شده، با مهارت‌های عملی در یک حوزۀ خاص باشد. این حوزه‌ها ازجمله می‌توانند سواد اطلاعاتی، سواد سلامت، سواد سلامت روان، سواد رایانه‌ای، سواد فناوری، سواد رسانه‌ای، و مانند آن‌ها...

۲۶ شهریور ۱۳۹۹ در روند جستجوی موضوعی، به مقاله‌ای (Ong, De Haes, Hoos, & Lammes, 1995) برخوردم که طی آن، نویسندگان به بررسی تعامل اطلاعاتی میان پزشک و بیمار در بافتار پزشکی می‌پردازند. آنان همچنین به شماری از پژوهش‌ها ارجاع می‌دهند که در همین موضوع (یعنی تعامل اطلاعاتی میان پزشک و بیمار) و برخی از کارکردهای غیراطلاعاتی آن (همچون آرامش‌بخشی و امیددهندگی) انجام شده است. جالب این که در مقاله‌ای دیگر (Brewin, 1991) ارائۀ اخبار پزشکی بد، نوعی از این گونه رفتار اطلاع‌دهی به شمار آمده است. تایجن (۱۹۸۵) در رابطه با آگاهی‌بخشی ادراک‌شدۀ اطلاعات کلامی بر این نظر است که قضاوت افراد در این باره، تا حد بسیاری به دانش قبلی آنان در بارۀ موضوع، یا تازگی مطلب برای آنان دارد. در نتیجه وقتی مطلبی کاملا تازه و پیش‌بینی‌نشده در بارۀ یک موضوع آشنا گفته می‌شود، یا هنگامی که موضوع تازه‌ای به روشنی برای شخص بیان می‌شود، میزان آگاهی‌بخشی به اوج می‌رسد. آیا در نمونه‌های ذکرشده، واقعا اطلاعات کارکرد غیرآگاهی‌بخش داشته، یا این که لایه‌های مختلف و متفاوت اطلاعاتی مورد بی‌توجهی قرار گرفته؟ به عبارت دیگر، باید توجه داشت که بخشی از اطلاعاتی که با یک پیام منتقل می‌شود، معنای صریح و واژگانی آن پیام، و بخشی (و گاه بخش عمدۀ آن) معنای ضمنی، و حتی گاه تفسیری آن پیام است. در همین رابطه، گائو (۲۰۰۷) در مقاله‌ای در یک بافتار تجاری، تاثیر محتوای اطلاعاتی بر آگاهی‌بخشی ادراک‌شده...